غارشناسی:قسمت دوم

- از نظر روش شکل گیری:

که در بخش غارهای طبیعی به آن پرداخته شده است.

در اکثر منابع و مراجع داخلی، دسته بندی خاصی صورت گرفته است، که در این قسمت به آن می پردازیم، در این دسته بندی غارها به دو گروه زیر تقسیم می شوند:

1- غارهای طبیعی
2- غارهای دستکنده (دست کن، مصنوعی)

البته شاید بتوان گروه سومی هم در نظر گرفت و آن گروه غارهای طبیعی-دستکنده (مانند غار کرفتو) می باشد. این نوع غارها معمولا منشاء طبیعی دارند که بعدها توسط بشر و برای مقاصد گوناگون حفاری و حجاری شده اند، ولی با توجه به اینکه می توان این نوع غارها را از زاویه غارهای طبیعی و دست کنده به تفکیک بررسی کرد از ذکر تفصیلی آنها صرفنظر می کنیم.

1- غارهای طبیعی:

غارهای طبیعی در اثر عوامل مختلفی چون نفوذ آب در طبقات آهکی، وقوع زمین لرزه یا چین خوردگی زمین، اثر آبشارها و امواج دریا، وجود آتشفشان یا گدازه های حاصل از آن و انواع غارهای بادی و یخی به وجود می آید.

غارهای طبیعی بیشتر در اثر نفوذ آب در طبقات آهکی به وجود می آیند و به فراوانی در دنیا یافت می شوند. تعداد اندکی از آن ها در سنگ های گرانیتی، آتشفشانی و یا سنگ های شنی وجود دارند.

بنابراین اکثر غارهای طبیعی از سنگ های آهکی تشکیل شده که ارتباطی مستقیم با تشکیلات سنگ های رسوبی دارند. منشاء این سنگ ها در اصل شیمیایی یا بیوشیمیایی است و تشکیل دهنده عمده آنها کربنات کلسیم Caco3 می باشد.

مهمترین خاصیت سنگ های آهکی انحلال آنها در آبهای محتوی دی اکسید کربنCO2  است.
این گاز ترکیبی از دو عنصر کربن و اکسیژن است که به فراوانی و به صورت گسترده در سطح زمین وجود دارد و همواره در فعل و انفعالات بیولوژیکی شرکت می کند.
(عناصری چون اکسیژن، نیتروژن، هیدروژن و کربن در تمامی موجودات زنده وجود دارد و موجودات برای حفظ انرژی خود با مصرف ترکیب عناصر کربن دار به حیات خود ادامه می دهند).

دی اکسید کربن گازی است که در هوا وجود دارد، این گاز در جایی که سنگ های آهکی در داخل غار تشکیل شده اند، از غلظت بیشتری برخوردار است.
دی اکسید کربن بیش از همه در فضا از بین می رود و از بدو پیدایش در روی زمین مقدار این گاز به تدریج رو به افزایش بوده است.

محلول دی اکسید کربن در آب اسیدکربنیک H2CO3  تولید می کند. کلسیم محلول در آبها یا ترکیب این اسید کربنات کلسیم به وجود می آورد که در آب قابل حل بوده و طبقات سنگ های آهکی را تشکیل می دهد.
سنگ های آهکی احتمالا از دوره پرکامبرین (2000 تا 3500 میلیون سال قبل) وجود داشته اند.
همزمان با تشکیل سنگ های جدید آهکی، سنگ های قدیمی در اثر فعل و انفعالات هوای روی زمین و اسید کربنیک ناپدید می شوند.
CaCO3 + CO2 + H2O-------Ca (H2 CO3) 2

البته این فعل و انفعالات ساده نیست و قابل تغییر نیز نمی باشد و نهایتا موازنه های شیمیایی که همیشه در آب وجود دارد، انجام می گیرد.
برقراری موازنه در اثر شرایط خاص به صورت فعل و انفعالاتی از چپ به راست یا از راست به چپ انجام می گیرد.

زمانی که فعل و انفعال این فومول از چپ به راست انجام گیرد، در حقیقت آبهای جاری از طریق زمین هایی که دارای پوشش گیاهی هستند، از گاز CO2 غنی شده و به لایه های تحتانی سنگ های آهکی نفوذ می کنند و مقدار مساوی از کربنات کلسیم به محلول بی کربنات کلسیم تبدیل می شود.
حال اگر این محلول به داخل غاری جاری شود یا در لایه های سنگ های آهکی نفوذ کند با فضایی که دارای دی اکسید کربن کمتری است، مواجه می شود.

قسمتی از محلول دی اکسید کربن به فضایی که تحت تاثیر ته نشینی کربنات کلسیم است باز می گردد، در این حالت فعل و انفعال فرمول از راست به چپ انجام می گیرد.
در این صورت آب مدت بیشتری نمی تواند تمامی کربنات کلسیم را که به شکل رسوب باقی مانده است، حل نماید، لذا رسوب یا ته نشین نازکی از آهک در سقف یا دیواره غار یا به صورت آهک کریستالیزه آویخته از سقف باقی می ماند.

وقتی که این تشکیلات آهکی که به طور عمودی از سقف به پائین آویزان باشند، آنها را استالاگتیتStalactite    یا چکنده می نامند.

ته نشین های آهکی به وجود آمده از چکه های آب از سقف به سمت پائین در کف غار رو به بالا می روند که استالاگمیت Stalagmite  یا چکیده نامیده می شوند.

شکل رشد پیدا کرده آنها یکسان است اما در انتها ضخیم تر و همگی در مقابل جریان هوا یا آب مقاوم هستند. تزئینات آهکی در ایران به نام های پرده ای، سوزنی، جرقه ای، گل کلمی، فندقی، اسفنجی و نقل بادامی وعروف است.

این دو تشکیلات در طول هزاران سال گسترش پیدا می کنند و رشد آنها گاهی فقط به چند سانتی متر در یک قرن محدود میشود که به نظر عده ای از زمین شناسان رشد آنها در هر قرن 5/2 سانتی متر مکعب است. گاهی این دو تشکیلات در طول قرون متمادی بهم رسیده و تشکیل ستونی را می دهند که از سقف به زمین می رسد و این ستون ها گاهی به دیواره غار می چسبد که به آنها جرز Piliers می گویند.

آبی که در امتداد طول سقف غار جریان می یابد، بتدریج سقف غار را از کربنات کلسیم می پوشاند که روانه (

(Coulee) Flow نامیده می شود.

ادامه دارد.......

دومین همایش غارنوردی

دومین برنامه از سری برنامه های انجمن غار نوردان ایران غار هامپوئیل  13-15 خرداد 90      در ادامه برگذاری اردوهای غارنوردی انجمن غارنوردان و غار شناسان  در سطح  کشور ، دومین برنامه  با هدف فعالیت در غارهای عمودی  به میزبانی غار نوردان تبریز  در غار هامپوئیل به  مدت سه روز اجرا میگردد . سرپرست :  رحمان عباس پور           ( 09149004097 )  مسئول پذیرش و ثبت نام :  احمد اصغری خاتونی       ( 09143113113 ) مسئول فنی  : ابراهیم بیرامیان          (  09144138370 ) شرایط ثبت نام: -داشتن لوازم کامل غانوردی و آشنائی کامل با فنون اس ار تی - داشتن بیمه ورزشی سال جاری - تکمیل فرم ثبت نام  ( همراه داشتن دو قطعه عکس پرسنلی ) - پرداخت مبلغ  200.000 ریال برای اعضاء انجمن و 250.000 ریال شرکت کنندگان غیر عضو  به حساب سیبا به شماره   0100799316000 ( 6037991027876949  شماره  کارت )بنام احمد اصغری خاتونی  تا تاریخ 11/3/90  و شماره فیش را به شماره تلفن  [phone] با پیامک ارسال نموده و از ارسال آن اطمینان حاصل نمائید.  لوازم مورد نیاز:     دارا بودن تجهیزات کامل غار نوردی شخصی شامل: لباس یکسره مناسب غارنوردی ( ترجیحا ضد آب ) دو سری – چکمه و کفش مناسب کوهپیمایی - دستکش دو دست– کوله غارنوردی - کلاه کاسکت – چراغ پیشانی دو عدد و باطری اضافه ( حداقل 12 ساعت ) – هارنس غارنوردی -استاپ یا سیمپل همراه با شانت - کرول –بند همایل -  یومار – کارابین میلون– کارابین پیچ پنج عدد – لینارد – رکاب غارنوردی –  تسمه 60 و 120 سانت هر کدام یک عدد  طناب استاتیک ( یک حلقه برای دو نفر ) – پتوی نجات - تجهیزات شخصی در کمپ و کوهپیمایی کیسه خواب و زیر انداز-کیسه بیواک – چادر - کیسه بزرگ پلاستیکی جهت آبندی وسایل در غار - وسایل غذاخوری شخصی. وسایل امداد پزشکی شخصی – وسایل بهداشتی شخصی . تجهیزات نقشه برداری : قطب نما – شیب سنج –3 برگ کاغذ شطرنجی لمینیت شده – مداد – پاکن – نقاله – متر 30 متری . شروع برنامه : ساعت9 صبح روز جمعه 13/3/90 از مقابل  ایستگاه راه آهن مراغه پایان برنامه : ساعت 14  روز یک شنبه 15/3/90       از پذیرش افراد با لوازم غیر غار نوردی در برنامه معذوریم .